Nowe Warunki Techniczne pod nadzorem CBA. Eksperci alarmują: pominięto kluczowe dane oraz głos nauki

Projekt nowych Warunków Technicznych zakłada wykonywanie na budynkach m.in. tzw. „barier ogniowych” z wełny, które mają zapewnić nierozprzestrzeniania się ognia w systemach ociepleń ETICS. Branża ociepleń wskazuje jednak, że systemy ETICS już teraz klasyfikowane są jako nierozprzestrzeniające ognia (NRO), co potwierdzają obligatoryjne badania dopuszczające te wyroby do stosowania.

Jednocześnie eksperci apelują, aby w pracach nad nowymi przepisami, w których Ministerstwo Rozwoju i Technologii (MRiT) od początku opiera się przede wszystkim na opiniach Komendy Głównej Straży Pożarnej (KGPSP), uwzględniono także głos jednostek naukowo-badawczych, których klasyfikacje i wyniki badań są w dotychczasowych pracach konsekwentnie pomijane bądź kwestionowane.

– Dążenie Państwowej Straży Pożarnej do podniesienia poziomu bezpieczeństwa pożarowego budynków i ochrony życia ludzi jest niekwestionowane. Jako branża w pełni je popieramy. Budownictwo mierzy się dziś jednak z wieloma wyzwaniami, dlatego każda zmiana przepisów – zwłaszcza niosąca tak poważne konsekwencje społeczno-gospodarcze, jak projekt nowego działu VI Warunków Technicznych – musi być obiektywnie uzasadniona i poprawna merytorycznie. Projekt, który trafił do konsultacji, budzi niestety wątpliwości w obu tych obszarach. Kwestie ewentualnych nieprawidłowości proceduralnych bada CBA. Zastrzeżenia natury technicznej – dotyczące celowości i skuteczności proponowanych przez KGPSP rozwiązań oraz ich wpływu na inne, kluczowe aspekty ociepleń – powinny zostać zweryfikowane przez niezależne jednostki naukowo-badawcze – wyjaśnia Kamil Kiejna, prezes zarządu Polskiego Stowarzyszenia Producentów Styropianu.

W zakończonych trzy miesiące temu konsultacjach publicznych, zarówno Instytut Techniki Budowlanej (ITB) jak i Instytut Szkła i Ceramiki Materiałów Budowlanych z Sieci Badawczej Łukasiewicz (ICIMB) skrytykowały pomysł stosowania pasów z wełny na elewacjach budynków i niektórych innych przepisów projektu uzasadnianych bezpieczeństwem pożarowym.

Brak kompleksowej oceny – zmiany WT pod ostrzałem ekspertów i branży

Od połowy lipca w MRiT trwa analiza prawie 4 tysięcy uwag zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych projektu nowego rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (WT).  Większość z tych uwag krytycznie ocenia propozycje nowych wymagań przeciwpożarowych, w tym obowiązek szerszego stosowania w ociepleniach budynków wyrobów z wełny.

Organizacje branżowe, producenci oraz zwykli obywatele alarmują, że nowe przepisy mogą nie wynikać z rzetelnej analizy zagrożeń, a ich wdrożenie oznacza pogorszenie efektywności energetycznej, estetyki i trwałości ociepleń oraz wzrost kosztów. Pomysł  stosowania pasów z wełny na elewacjach krytycznie oceniły także państwowe instytuty badawcze nadzorowane przez ministerstwa.

Główny zarzut? Skupienie się wyłącznie na bezpieczeństwie pożarowym, z pominięciem innych kluczowych wymagań. Eksperci wskazują, że „bariery ogniowe” z wełny w ociepleniach ze styropianu negatywnie wpłyną na:

-        trwałość ociepleń – z uwagi na ryzyko spękań i uszkodzeń ocieplenia na styku połączenia izolacji, które w konsekwencji negatywnie wpłynie na bezpieczeństwo (także pożarowe),

-        efektywność energetyczną budynków – z uwagi na mostki termiczne w miejscach pasów, które będą wykonywane z wełny o gorszych parametrach izolacyjnych niż styropian,

-        higienę, zdrowie i środowisko – z uwagi na  potencjalne ryzyka dla zdrowia wykonawców i osób pozostających w otoczeniu ocieplanych budynków, które wynikają wprost z wymagań BHP dot. stosowania wełny (maska, kombinezon, rękawice, okulary ochronne), 

-        środowisko – z uwagi na obciążenie powstającymi w ten sposób szkodliwymi odpadami oraz trudniejszy recykling samej wełny.

Lista technicznych zastrzeżeń wobec obowiązku stosowania pasów z wełny rośnie. Opublikowane właśnie wyniki badań  niezależnych jednostek naukowo-badawczych pokazują, że długotrwałe działanie czynników środowiskowych na ocieplenie na bazie EPS z pasem wełny mineralnej prowadzi do utraty wodoszczelności  i pogorszenia krytycznych parametrów użytkowych ocieplenia[1]. Branża podnosi, że na skutek wprowadzenia takich rozwiązań do przepisów, spękania widoczne dziś na elewacjach budynków wysokich – gdzie zgodnie z obowiązującymi obecnie wymaganiami od wysokości 25 m stosuje się wełnę – są nieuniknione ze względu na charakterystykę obu materiałów. Podobne wątpliwości zgłaszają eksperci z innych krajów[2].

Eksperci alarmują, że wpływ proponowanych rozwiązań – m.in. na estetykę, wyższe koszty montażu i napraw ociepleń budynku – są oczywiste, a mimo to systematycznie ignorowane.

Brak uzasadnienia zmian w danych i statystykach pożarów

KGPSP wskazuje, że propozycje wynikają z rosnącej ilości pożarów budynków, a pasy i bariery z wełny pozwolą na ograniczenie zagrożenia związanego ze stosowaniem palnych izolacji cieplnych o coraz większych grubościach. Tej tezy nie potwierdzają jednak ani statystyki pożarów, ani też analiza ich faktycznych przyczyn. Wbrew twierdzeniom autorów zmian, w Polsce nie rośnie liczba pożarów budynków, ani ofiar takich pożarów na co wskazują dane samej KGPSP. Co więcej dane w tym zakresie są korzystniejsze niż w 2021 i 2022 r., kiedy w poprzednich konsultacjach MRIT odrzuciło podobne propozycje zmian, również zaproponowane przez KGPSP.

Także teza o rosnącej grubość termoizolacji dotyczy bardziej wełny niż styropianu. W styropianie, szczególnie w ostatnich latach nastąpił istotny rozwój i zastosowanie innowacyjnych produktów – zwłaszcza nowoczesnych grafitowych styropianów, które dzięki lepszym właściwościom pozwalają ograniczyć grubość ocieplenia nawet o 30%.

Część środowiska branżowego otwarcie wskazuje, że propozycje obowiązkowego stosowania wełny w ociepleniach, które trafiły do projektu nowych przepisów to efekt wieloletnich zabiegów producentów wełny, blisko współpracujących z pożarnikami – m.in. poprzez szkolenia i wsparcie finansowe wspólnych organizacji branżowych.

Wątpliwości budzi też opracowanie KGPSP, z którego wnioski, m.in. po pożarze centrum handlowego przy ul. Marywilskiej Warszawie, miały znaleźć się w uzasadnieniu projektu zmian działu VI nowych WT. Analiza ta[5] dotyczyła głównie hal, a nie budynków mieszkalnych, a zawarte w niej propozycje przepisów zostały wprost skopiowane z Wytycznych Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Pożarnictwa (SITP) z 2018 r., opracowanych z udziałem producentów wełny.

Brak dowodów skuteczności pasów z wełny w warunkach pożaru

Choć MRiT i KGPSP powołują się na stosowanie pasów z wełny w innych krajach, eksperci rynku ociepleń podkreślają, że ich wdrożeniu towarzyszyły podobne wątpliwości co w naszym, a po latach stosowania pasów, brak dowodów ich skuteczności. Ani resort, ani straż pożarna nie przedstawiły wyników badań potwierdzających, że pasy realnie zwiększają bezpieczeństwo.

Co więcej, badania ICIMB wykonane według rygorystycznej brytyjskiej metody tzw. dużej skali wykazały, że standardowe ocieplenia ze styropianu – bez pasów – pozytywnie przechodzą testy ogniowe. Pasy z wełny zastosowane w takim ociepleniu wręcz podtrzymywały ogień („efekt knota”) lub utrzymywały wysokie temperatury jeszcze wiele godzin po jego ugaszeniu („prawdopodobne przejście materiału termoizolacyjnego w stan ciągłego tlenia”).[6]

Propozycje zmian KGPSP stoją także w sprzeczności z obowiązującymi w Polsce klasyfikacjami NRO, według których systemy ETICS ze styropianem nie rozprzestrzeniają ognia. Próby uzasadniania zmian pożarami z budynków ocieplonych innymi metodami (np. Grenfell Tower – elewacja wentylowana, nie ETICS!) wskazują na brak zrozumienia lub celowe ignorowanie obowiązujących w Polsce klasyfikacji i wymagań.

Podsumowanie

Podstawową rolą ocieplenia jest zapobieganie stratom ciepła z budynku. Nowe WT próbują nałożyć na wyroby do termoizolacji dodatkowe funkcje przeciwpożarowe, mimo że statystyki pożarów nie uzasadniają takiej potrzeby, a skuteczność pasów z wełny jako „barier ogniowych” nie została potwierdzona. Badania i doświadczenia producentów oraz jednostek naukowych wskazują, że łączenie wełny i styropianu w ociepleniach prowadzi do pogorszenia kluczowych parametrów użytkowych ocieplenia.

Branża alarmuje, że zmiany w dziale VI WT zostały zaproponowane w oderwaniu od realnej oceny poziomu bezpieczeństwa pożarowego budynków, wymagań technicznych i doświadczeń największego rynku ETICS w Europie, jakim jest Polska.  Co więcej, zmiany zamiast obniżyć wysokie koszty ogrzewania ponoszone przez miliony polskich rodzin, przyczynią się do wzrostu kosztów ociepleń budynków i pogorszenia ich dostępności. Zamiast rozwijać budownictwo, wspierać termomodernizację i  bezpieczeństwo energetyczne Polski, doprowadzą do upadłości polskich firm i monopolu na rozwiązania oferowane przez producentów wełny, wśród których znajdują się podmioty jeszcze niedawno otwarcie deklarujące kontynuację współpracy z Rosją[7].